หนอนตายหยาก

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Stemona tuberosa Lour.

ชื่อสามัญ : หนอนตายหยากเล็ก กะเพียดหนู โป่งมดง่าม สลอดเชียงคำ (อีสานโบราณ)

 

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

หนอนตายหยาก แบ่งได้ 2 ชนิด

♦ หนอนตายหยากเล็ก

♦ หนอนตายหยากใหญ่

ลักษณะ

♦ เป็นไม้เถา เถากลมเล็กเรียวสีเขียว พาดพันต้นไม้อื่น

♦ ใบเป็นรูปหัวใจ เส้นใบวิงตามยาวราว 10 เส้น ผิวและขอบเรียบ สีเขียวเข้ม

♦ มีหัวเป็นแท่งกลมยาว ขนาดนิ้วมื้อเป็นกระจุก

♦ ดอกตูมเป็นรูปเหมือนเงินราง สีเขียวอมเหลือง บานออกเป็นสีแดงเข้ม หรือขาว

♦ ฝักขนาดหัวแม่มือ คล้ายลูกรักบี้ ยาว 3-4 เซนติเมตร กว้าง 1.5-2 เซนติเมตร ฝักอ่อนสีเขียว ฝักแก่สีน้ำตาลเข้ม จะแตกเมื่อแห้ง แต่ละฝักมี 20-30 เมล็ด ที่ขั้วเมล็ดมีขนปุยอ่อนพยุงเมล็ดให้ลอยตามลม

ส่วนที่นำมาใช้ประโยชน์ คือ ราก (หัว) รสเมาเบื่อ

♦ ใช้ปรุงยารับประทาน

♦ แก้โรคผิวหนัง น้ำเหลืองเสีย ผื่นคันตามร่างกาย

♦ ฆ่าเชื้อโรคพยาธิภายใน

♦ ตำผสมน้ำเอาน้ำพอกทาฆ่าหิด เหา แมลง หนอนศัตรูพืช

♦ ต้มกับยาฉุน รมหัวริดสีดวงให้ฝ่อแห้งไป

การขยายพันธุ์

โดยการเพาะเมล็ดและใช้เหง้าปักชำ

วิธีการเพาะเมล็ด

♦ ในสภาพธรรมชาติเป็นไปได้ช้า เนื่่องจากจำนวนฝักและเมล็ดมีน้อย และหนูชอบกิน

♦ ความงอกของเมล็ดไม่ดี การเจริญเติบโตจากเมล็ดเป็นไปได้ช้า ต้องใช้เวลา ประมาณ 2 ปี จึงจะเริ่มให้หัวและนำมาใช้ประโยชน์ได้

การใช้เหง้าปักชำ

♦ ใช้เหง้าที่มีอายุเกิน 2 ปี เลือกให้มีหัวติดเหง้าด้วย 2-3 หัว

♦ หลังปลูกได้ 1 ปี จะได้หัวเพิ่ม 4-6 หัว/หลุม

การดูแลรักษา

ปรับปรุงดินโดยการใช่สารอินทรีย์

การเก็บเกี่ยว

เก็บหัวโดยวิธีขุดแยก เก็บหัวออกจากเหง้า ทิ้งเหง้าให้ออกหน่อเจริญเติบโตในปีต่อไป

การเก็บรักษาหัว

หัวที่ขุดมาควรจะนำไปใช้ประโยชน์ทันที ไม่ควรเก็บไว้นาน เพราะหัวจะเริ่มคลายน้ำเรื่อยๆ ประสิทธิภาพของสารออกฤทธิ์ลดลง

อัตราการใช้ (เอส-แมททริกซ์) กับ หนอนตายหยาก

1 ฝา = 15 ซี.ซี. (จำนวนครั้งที่ใช้ขึ้นอยู่กับช่วงอายุของพืช)

กรณีแช่เมล็ดพันธุ์หรือฉีดพ่นต้นพันธุ์

เอส-แมททริกซ์ สูตร 1 ใช้ 15 ซี.ซี. ต่อน้ำ 20 ลิตร (แช่เมล็ดพันธุ์/แช่ท่อนพันธุ์/ฉีดพ่นท่อนพันธุ์)

ครั้งที่ 1 และ 2 (ทุกๆ 7 วัน)

เอส-แมททริกซ์ สูตร 1 ใช้ 15 ซี.ซี. ต่อน้ำ 20 ลิตร

ครั้งที่ 3 เป็นต้นไปใช้

เอส-แมททริกซ์ สูตร 1 + เอส-แมททริกซ์ สูตร 2 + เอส-แมททริกซ์ สูตร 3 + เอส-แมททริกซ์ สูตร 4 + เอส-แมททริกซ์ สูตร 5

สูตร 1 ใช้ 15 ซี.ซี. สูตร 2 ใช้ 15 ซี.ซี. สูตร 3 ใช้ 15 ซี.ซี. สูตร 4 ใช้ 15 ซี.ซี. สูตร 5 ใช้ 1 ซี.ซี. ต่อน้ำ 20 ลิตร

ข้อแนะนำ

– กรณีใช้เอส-แมททริกซ์พร้อมกันหลายสูตร สามารถใช้ในปริมาณสูตรละ 7.5 ซี.ซี.ได้ (ยกเว้นเอส-แมททริกซ์ สูตร 5 ใช้อัตรา 1 ซี.ซี. ต่อน้ำ 20 ลิตร)

– ห้ามใช้เอส-แมททริกซ์ สูตร 2 และ เอส-แมททริกซ์ สูตร 5 กับพืชต้นอ่อน หรือเพิ่งงอก

– กรณีที่พืชโตแล้ว เริ่มต้นการใช้ตามโปรแกรมด้านบน